İnanç; etrafımızda dönen sistemin var oluşunu anlamamızı kolaylaştıran, kesin olarak kanıtlayamayacağımız soyutlukların varlığını kabul etmek temeline dayalı, kültür kavramının oluşmasına yardımcı olmuş temel yapıtaşlardan biridir. Günümüzde olduğu gibi, geçmişte de var olmuş pek çok milletin inançları olmuştur. Bu inançlardan biri de, bizlerin de ataları olan kadim Türk milletine aittir.
İslamiyet öncesi dönemde doğayla iç içe yaşamış Türk milletinin inancı da yine içinde bulunduğu durum ve coğrafyaya göre şekillenmiş ve zamanla değişiklikler göstermiştir. Bu inançlar günümüze kadar sözlü, yazılı ve arkeolojik buluşlar ile aktarılagelmiş bu sayede İslamiyet öncesi Türkler'in inancını ve kültürünü anlamamıza olanak sağlamışlardır. Örneğin Göktürkler ’in Bozkurt Destanı’nda, Türkler kurdu ata olarak kabul etmişler ve Türk milletinin bir dişi kurttan geldiği inancını gütmüşlerdi. Nitekim bu inançları kültürlerine de yanmış ve Göktürk Devleti’nin bayrağında kurt figürünü görmemize olanak sağlamıştır. Aynı şekilde bazı sayıları, olayları ve alametleri kutsal kabul etmişler, bunlara kendi içlerinde önem vermişlerdir. Buna örnek olarak 3’ler, 7’ler ve 40’lar Türk kültürü için önem arz eden sayılardır. Üç rakamı İslamiyet öncesi dönemde Oğuz Kağan’ın doğumundan sonra üç gün anne sütü emmemiş olması, Oğuz Kağan’ın annesinin üç gece aynı rüyayı görmesi ve yine Oğuz Kağan’ın iki eşinden de üçer oğlu olması bakımından önem arz etmiştir. Yine aynı şekilde, Göktanrı inancında Tengri’nin göğün yedinci katında oturması, Kürşad olarak bildiğimiz Chie Shih Shuai’ın kırk çerisinin bulunması bu sayıları kutsal görmemize sebep olmuştur.
Çok yanlış bilinen bir gerçek de şudur ki İslamiyet öncesi dönemde Şamanizm bir din olarak görülmemiş, inanç ve ibadet biçimi olarak benimsenmiştir. Şaman, Kam, Baksı olarak adlandırılan ve toplum içinde saygı gören kişiler önderliğinde yapılan bu törenler Şamanizm kültürünü oluşturmuştur.
Arkeolojik veriler ve günümüze ulaşan destanlarca ölümden sonra yaşam inancının olduğunu gördüğümüz İslamiyet öncesi Türk boylarında, atalar da son derece önemli bir yer tutmaktadır. Zira günümüzde İslam dinine göre şekillenen mezar ziyaretleri, eski Türk inançlarından kalma bir alışkanlığımızdır.
Aynı zamanda Türkler savaşta ölen askerleri onurlandırmak adına kurgan dediğimiz mezarlara balbal heykeller dikmişler, yuğ dediğimiz cenaze merasimleri düzenlemişlerdir. Devlet idaresinde kut inancını benimseyen Türkler, İslam öncesi dönemde hükümdarlığın tanrıdan geldiğine inanmışlardır. Nitekim bu inanç İslam dinine geçtikten sonra da süregelmiştir. İslam öncesi Türkler bulunduğu ortamda doğayla iç içe yaşamış, tabiat ve doğa unsurlarını kutsal kabul etmişlerdir. Bu inanca göre yer ve su ruhları ağacın, kayanın, taşın, gölün, ovanın ve doğada bulunan her türlü maddenin ruhunu oluşturmaktaydı.
Eski Türk mitolojisinde bu duruma örnek olarak Yada Taşı gibi önem arz etmiş doğal figürler de bulunmaktadır. Kadim Türk inancında Ötüken’e bağlılık esas olarak alınmış ve inanç da bu coğrafyada şekillenmiştir. Göğün yüce ruhu Tengri, bolluğun ve bereketin tanrısı Umay Ana, kötülük yapan Erlik, yaratıcı Kayra Han ve iyilik tanrısı Ülgen gibi dini figürler, Göktanrı inancını oluşturan İslam öncesi Türk mitolojisinin dini motifleridir.
Sonuç olarak kadim Türkler, İslam öncesi dönemlerde bu inançlarına göre hareket etmişler ve bu inançlarından bazılarının günümüze kadar ulaşmasında etken olmuşlardır. İslam öncesi Türkler’de inanç kavramı son derece önemli bir yer tutmuş; dini, edebi, toplumsal pek çok alanda kültür kavramının oluşmasını sağlamışlardır.
