Yemen'de Savaşın Getirdiği Yolsuzluklar
Yemen yedi yıldır devam eden iç savaş ile boğuşurken, yaşanan şiddete paralel olarak büyüyen ve her geçen gün derinleşen bir mali, idari ve askeri yolsuzluk içerisinde boğuluyor. Siyasi Uluslararası kabul görmüş siyasi partiler ve Husi milisler gibi gruplar yaşanan bu yolsuzlukların birer parçası olarak yorumlanıyor.
Uluslararası Şeffaflık Örgütü'nün 2017 yılında yayınladığı raporunda, yolsuzluk endeksinde ve devlet imkanlarının ve kurumlarının haksız kazanç elde etmek için kullanılması anlamına gelen 'gücün kötüye kullanılması' raporunda Yemen, 180 ülke arasında 175 sırada yer alıyor.
Yedi yıl önce Yemen'de patlak veren savaş, resmi yetkililer, askeri ve siyasi liderler de dahil olmak üzere pek çok kişi için “savaş ekonomisi” olarak adlandırılan önemli bir kaynak talan edilmiş gibi görünüyor.
Uluslararası alanda meşru görülen siyasi partiler, yerel yetkililer ve meşru hükümet ile karar alma mekanizmalarını kontrol eden liderlerin Yemen'de şu anda tekel durumunda olduğu ve savaş ekonomisinden servetlerine servet kattığı pek çok rapor tarafından belirlenmiş durumda.
Siyasi gücün kişisel kazanç elde etmek için kötüye kullanılması, Yemen ekonomisinde onlarca yıldır var olan bir gerçek olsa da, mevcut çatışma ortamı, hesap verebilirliğin olmayışı ve her gün genişleyen yolsuzluk ve rüşvet konusunu olağan hale gelmiş durumda. Buna rağmen ülkenin bazı bölgelerinde yolsuzluğa karşı daha dirençli bir yapı da var.
Yemen'deki çatışmanın tarafları olan Meşru hükümet ile Husiler, silah, askeri teçhizat, yakıt ve sadakat satın alma anlaşmalarına cömertçe para harcıyorlar. Yemen'de para akışını izleme ve kontrol mekanizmalarının gevşekliği yüzünden liderlerin de müdahil olmasıyla birlikte Yemen Merkez Bankası da dahil olmak üzere bankacılık ve finans sektöründe yolsuzluk önemli oranda artmış durumda.
Reuters tarafından yayınlanan raporda "Birleşmiş Milletler yaptırım gözlemcileri, Yemen hükümetini kara para aklama ve yolsuzlukla suçladı, bu da yeterli gıda tedarikinin sağlanmasını olumsuz yönde etkiledi.
Ayrıca Husilerin 2019'da en az 1.8 milyar dolar tutarında devlet gelirini de savaş çabalarını finanse etmek için kullandığını belgeledi. Raporda "Birleşmiş Milletler soruşturmasına göre, Yemen Merkez Bankası'nın döviz bozdurma kurallarını ihlal ederek döviz piyasasını manipüle ettiğini ve Suudi mevduatının büyük bir bölümünü karmaşık bir kara para aklama planıyla akladığını ve bu durumdan yaklaşık 423 milyon dolar kar elde ettiğini" tespitleri paylaşıldı.
Suudi Arabistan, daha önce sunulan iki mevduatta olduğu gibi, varlıklarını karmaşık kara para aklama ağlarında kullanma korkusuyla Yemen'e banka mevduatı sağlamayı da reddediyor.
Raporda, "Husilerin kendi kontrolündeki bölgelerde, maaşları ödemek ve vatandaşlara temel hizmetleri sağlamak için gereken vergi ve diğer devlet gelirlerini de topluyor.
2020 yılında Washington'da Barış Fonu tarafından yayınlanan kırılgan devletler listesinde dünyada birinci sırada yer alan Yemen, 2014 yılında ise sondan sekizinci sırada yer alıyordu.
Yemen, İngiliz Legtatum Enstitüsü tarafından yayınlanan refah endeksine göre de Orta Afrika ve Güney Sudan'ın ardından dünyanın en kötü 3 ülkesi arasında yer alıyor.
YOLSUZLUĞUN KAYNAĞI!
Ulusal para biriminin dolar karşısında son zamanlardaki çöküşü, kişi başına düşen gelir seviyesinin %70'den fazla düşmesiyle Yemen vatandaşlarının ezici çoğunluğuna ciddi ve telafi edilemez bir darbe indirdi.
2015 yılında İlk ve ve ortaokullarda öğretmen maaşı 350 $ civarındayken şu an 70 $'ın altına düşmüş durumda.
Art arda gelen birçok Yemen hükümeti, yerel para biriminin bozulmasını ve bunun sonucunda temel ihtiyaç malzemelerinin fiyatlarındaki artışı bir türlü durduramadı.
Yemen'de ekonominin toparlanmasının Sana'daki meşru otorite piramidinin tepesindeki yolsuzluk yapanların ve savaş ağalarının kökünün kazınmasına bağlı olduğunu söyleyen Yemenli ekonomist Dr. Waheeb Al-Wali'a şu tespitte bulundu "2021 yılı içinde 90 milyon dolar civarında bir paranın hepsi meşru hükümetteki yetkililerin ceplerine ve banka hesaplarına gitti ve bu miktarın bir doları bile Aden'deki Yemen Bankası'nın hazinesine girmedi. İşte bu Yemen ekonomisinin çöküşünün gerçek nedeni."