Meclis'te idam yasası raporu tamamlandı, Atatürk detayı dikkat çekti
Meclis Araştırma Hizmetleri Başkanlığı, 81 sayfalık "Türk Hukukunda Ölüm Cezası" başlıklı raporunu hazırladı. Raporda Atatürk'e suikast girişiminde bulunduğu için idam kararı verilen iki kişinin yer alması da dikkat çekti.
Meclis Araştırma Hizmetleri Başkanlığı,MHP Genel Lideri Devlet Bahçeli’nin tekrar gündeme getirdiği idam cezasına ait, “Türk Hukukunda Vefat Cezası” başlıklı 81 sayfalık bir rapor hazırladı. Raporda, mevt cezasının Türkiye Cumhuriyeti anayasaları ve kanunlarındaki seyri incelendi. Raporda Mustafa Kemal Atatürk‘e suikast teşebbüsü nedeniyle iki kişi hakkında 12 Ocak 1928’de onaylanan idam kararı ile İzmir’de Teğmen Kubilay’ın başının kesilerek bayrak direğine takılmasını içeren isyan teşebbüsü nedeniyle 2 Şubat 1931’de 28 kişinin idamına ait onay kararı dikkat çekti.
Milliyet’in haberine göre; vefat cezasının milletlerarası hukuktaki yeri, Türkiye’nin tarafı olduğu kontratlar bağlamında ele alındı ve idamın kaldırılma süreci incelendi. Rapora nazaran, Türk hukukunda birinci mevt cezası, 29 Nisan 1920 tarihli “Hıyaneti Vataniye Kanunu”nda “Bilfiil hıyaneti vataniyede bulunanlar salben (asılarak) idam olunur ifadesiyle” yer buldu.
2004’TE YÜRÜRLÜKTEN KALKTI
Birinci çıkarıldığı 1 Mart 1926’dan günümüze kadar değiştirilerek gelen Türk Ceza Kanunu’nun birinci halinde 14 unsurda idam cezası öngörüldü. Yıllar içinde idam cezasına ait kararlar genişletilerek 28 unsura kadar çıktı. 26 Eylül 2004’te ise 1926 tarihli TCK yürürlükten kaldırıldı.
EN ÇOK İDAM ASKERİ REJİM PERİYOTLARINDA
Katılaşan vefat cezalarının yerine getirilmesine karar verme yetkisi 1924, 1961 ve 1982 anayasalarıyla TBMM’ye verildi. Özel af yetkisi de bulunan TBMM, 1984’ten itibaren hiçbir vefat cezasının infazını onaylamadı. Raporda idamların askeri rejim devirleri ve siyasi saiklerle yapıldığı, “1984’ten sonra, mahkemelerce verilen mevt cezalarına karşı Meclis, verilen vefat cezalarının infaz edilmemesi istikametinde bir eğilim göstermiş ve vefat cezalarının infazına yönelik kanun çıkarılmamıştır. 1984 öncesi periyoda bakıldığında da mevt cezasının en çok, ülkede yaşanan askeri rejim devirlerinde ve siyasi saiklerle infaz edildiği görülmektedir” sözleriyle anlatıldı.
DİKKAT ÇEKEN ATATÜRK DETAYI
Raporda, TBMM’nin mevt cezasının yerine getirilmesine ait kararları ve kabul ettiği kanunlar da tek tek sıralandı. Datalara nazaran, TBMM birinci idam onayını 21 Ekim 1920’de verdi. Maden Bidayet Duruşması tarafından iki kişi hakkında onaylanan idam kararının münasebeti, “Hiyaneti Vataniye” olarak belirtildi. TBMM’nin onayladığı idamların münasebetleri, “Vatana ihanet, düşman tarafına geçme, gasp, öldürme, azap ile öldürme, ırza geçme şeklinde” sıralandı. Raporda Mustafa Kemal Atatürk’e suikast teşebbüsü nedeniyle iki kişi hakkında 12 Ocak 1928’de onaylanan idam kararı ile İzmir’de Teğmen Kubilay’ın başının kesilerek bayrak direğine takılmasını içeren isyan teşebbüsü nedeniyle 2 Şubat 1931’de 28 kişinin idamına ait onay kararı dikkat çekti.
Adnan Menderes ve iki bakana ait Yüksek Adalet Divanı’nın, “anayasayı ihlal” gerekçesiyle verdiği idam kararı ve 15 Eylül 1961 tarihli Ulusal Birlik Komitesi onayı da raporda yer aldı. Meclis, son idam onayını 4 Ekim 1984’te İlyas Has isimli şahsa yönelik olarak “anayasal sistemi zorla değiştirmeye teşebbüs” gerekçesiyle verdi.
AB’YE AHENK SÜRECİ KAPSAMINDA TÜMÜYLE ÇIKARILDI
Raporda, Türk hukukunda mevt cezasının kaldırılma süreci de ayrıntılarıyla anlatıldı. İdam cezasının infaz edilmemesine ait birinci adım 2001’de anayasada yapılan değişiklikle atıldı. Bu düzenlemeyle “savaş, savaş tehdidi ve terör cürümleri halleri dışında vefat cezası verilemeyeceği” öngörüldü. Bu değişiklikten sonra, 2002’de mevzuattaki mevt cezaları “müebbet ağır mahpus cezasına” çevrildi.
Akabinde Türkiye, AB’ye ahenk sürecinde 2003’te, 1985’te yürürlüğe girmiş olan ve “savaş vakti ya da yakın savaş tehdidi” dışında vefat cezasını kaldıran Avrupa İnsan Hakları Kontratına Ek Mevt Cezasının Kaldırılmasına Ait 6 No’lu Protokol ile “Ölüm Cezasının Her Şartta Kaldırılmasına Ait 13 No’lu Protokol”ü onayladı. 2004’te 5170 sayılı Kanun ile vefat cezası Anayasa’dan tümüyle çıkarıldı.