Kuzey Anadolu Fay Hattı'nı keşfeden Profesör İhsan Ketin, keşif sürecini anlatıyor
Türkiye'de Jeolojinin babası olarak bilinen Prof. Dr. İhsan Ketin, Kuzey Anadolu Fay Hattı'nı keşfini anlatıyor. Ketin, 1932 yılında Atatürk tarafından eğitim amacıyla yurtdışına gönderildi. 1983 yılında emekli olmasına rağmen vefat ettiği 1995'e kadar İTÜ'de öğrenci yetiştirdi.
Atatürk'ün jeoloji tahsiline gönderdiği İhsan Ketin Kuzey Anadolu Fay Hattı'nı 1948'de keşfetti.
1948 yılında Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın gerçek yapısını bulduğu için Almanya başta olmak üzere ödüller alan, ülkemiz bilim dünyasında “Jeolojinin Babası” diye anılan rahmetli Prof. İhsan Ketin'in 1986 yılında TRT'de keşif sürecini anlattığı anlar yeniden gündeme geldi.
"Arap bloğunun üzerinde bulunduğu Afrika kıtası yaklaşık 20 milyon yıl önce Kuzey'e doğru hareketiyle Anadolu bloğuna çarpıyor. İki kara kütlesi çarpışıyor. Bu çarpışmanın sonucu olarak Kuzey Anadolu Fay Hattı oluşuyor." diyerek fay hattının oluşumunu anlatan Ketin o anları şöyle ifade ediyor:
"1939'dan beri birbirini izleyen depremler sonucu araziyi inceledim ve burada fay zonu olduğunu gördüm ve isim verdim."
İHSAN KETİN KİMDİR?
Türkiye'de jeoloji biliminin ‘‘babası’’ olarak kabul edilen İhsan Ketin 1914 yılında Kayseri'de doğdu. Çocukluk yıllarında, ona en ilginç gelen oyuncaklar, koyu siyah ama beyaz benekli çakıl taşlarıydı. Çocukken büyük bir zevkle tırmandığı koniler Erciyes Dağı'nın cürufları, oynadığı taşlarsa volkanik Erciyes'in tabiata miras bıraktığı andezit ve bazaltlardı.
ÖĞRETMENLİK HAYALİ
Erciyes Dağı'nı hayranlıkla izleyen İhsan Ketin, ortaokul ve liseyi Kayseri'de yatılı-burslu olarak okudu. Kayseri Lisesi müdürü Yunus Könü ondaki cevheri farketti ve ona genç nesilleri eğitmenin önemini anlattı. Öğretmen olmayı kafasına koyan Ketin, öğretmen olmak için önce yurtdışı burs sınavına sonra da fizik-kimya öğretmenliği sınavına girdi.
Yurtdışı eğitimi için girdiği sınavın sonuçları açıklanmadan öğretmenlik sınavının sonuçları açıklandı ve İhsan Ketin fen bilimleri öğretmenliğini kazandı. Kayıt hazırlıklarına başladığında, yurtdışında eğitim imkanına da kavuştuğunu öğrendi. Büyük şehir ve öğretmenlik hayaliyle yanıp tutuşan İhsan Ketin, ‘‘İstanbul'da yaşayamadan, Almanya'nın yolunu tuttu’’.
ATATÜRK GÖNDERDİ
İhsan Ketin, Atatürk'ün her alanda yetkin bilimadamları yetiştirmek için yurtdışına gönderilmesini istediği gençlerden biri olarak 1932 yılında Almanya'ya gitti.
İki yıl Almanya'da dil eğitimi gören Ketin, 1934 yılında Berlin Üniversitesi'nde jeoloji alanında eğitim almaya başladı. Jeoloji alanında Alman ekolünü yaratan üç hocasının yapısal jeoloji konusunda anlaşmazlığa düşmeleri ve II. Dünya Savaşı öncesinde Berlin'in yaşadığı siyasi karmaşa yüzünden, Ketin, eğitimine Bonn Üniversitesi'nde devam etti.
KAYALARDA GİZLİ GERÇEK
Bonn Üniversitesi'nde, yer bilimini, ‘‘Cloos Ekolü’’nün yaratısı Hans Cloos'tan öğrenen Ketin, daha sonra, öğrendiklerini, öğrencilerine, ‘‘kayalarda gizlenen gerçeği bulmak’’ şeklinde açıkladı. Bu gerçeği bulup çıkarmanın yolunu da dağ, tepe, soğuk, sıcak demeden tabiatın içine gitmek olarak tarif etti.
1938 yılında doktora tezini tamamlayarak yurda dönen Ketin, İstanbul Üniversitesi Fen Fakültesi Jeoloji Enstitüsü'nde asistan olarak göreve başladı. Ketin, 24 yaşında görevine başladığında genç cumhuriyetin doktora yapmış ilk jeoloğuydu.
FAY HATTI
İhsan Ketin, yurda döndükten kısa bir süre sonra Tercan, ardından da yüzyılın en büyük felaketi olan ve 33 bin insanımızı kaybettiğimiz Erzincan depremi yaşandı.
Bu depremin ardından Ketin, 1942'de Niksar, 1943 yılında Tosya, 1944 yılında Bolu-Gerede ve 1946 yılında Çankırı'da yaşanan depremler üzerinde çalıştı.
Erzincan depreminin ardından başladığı çalışma kapsamında deprem bölgelerinde araştırma ve analizler gerçekleştirdi. Çalışmalarında deprem yaşanan bölgelerdeki yer hareketlenmeleriyle, Erzincan yöresinden batıya doğru uzanan bir deprem kuşağının varlığını kanıtladı. Ketin, 1939 yılında başladığı deprem çalışmalarını 1948 yılında batıya doğru hareket eden ‘‘Anadolu Bloku’’ adını verdiği çalışmasıyla dünyaya duyurdu.
ALMANYA ÖDÜLLENDİRDİ
Ketin'in makalesi, eğitim aldığı Almanya'da çok büyük bir ilgi uyandırdı ve jeologlar açısından temel bir kaynak olan ‘‘Geologischen Rundschau’’nun otuz altıncı cildinde yayınlandı. Almanya, bu çalışmasından ötürü İhsan Ketin'i, dünyanın en büyük jeologlarına verilen ‘‘Gustav Steinmann Madalyası’’ ile ödüllendirmeyi uygun gördü.
Ketin, ‘‘Kuzey Anadolu Fay Hattı'nın güneyinde de, benzer bir yapı olabilir’’ diye uyardı ve onun teorik açıklamalarını bu kez öğrencileri araştırdı. Ve 1971 Bingöl depreminin ardından Doğu Anadolu Fay Hattı gerçeğine ulaştılar.
ÖDÜLLERİ
Doksandan fazla makale ve çevirisi bulunan İhsan Ketin yurtdışında yaptığı çalışmalar ve yayınladığı makaleler nedeniyle de birçok defa ödüllendirildi:
1981 Türkiye Jeoloji Kurumu, ‘‘Hamit Nafiz Pamir Hizmet Ödülü’’
1981 TÜBİTAK, ‘‘Bilim Ödülü’’
1984 Geological Society of London, ‘‘Onur Üyeliği’’
1988 Almanya, ‘‘Gustav-Steinmann Madalyası’’
1988 Bonn Üniversitesi, ‘‘Onur Doktorası’’
1988 Amerikan Jeoloji Topluluğu, ‘‘Onur Üyeliği’’
1990 Bulgaristan, ‘‘Onur Üyeliği’’